Senat Univerziteta u Sarajevu je na elektronskoj sjednici održanoj 24. februara 2021. godine jednoglasno usvojio novi Pravilnik o priznanjima i nagradama Univerziteta u Sarajevu. Time je prestao da važi istoimeni Pravilnik iz 2014. godine. Pravilnikom se uređuje postupak dodjeljivanja priznanja, između ostalih, i studentima Univerziteta u Sarajevu. Pravilnik je novi, ali su uslovi stari i ne odražavaju adekvatno studentski kvalitet. Šta UNSA zapravo nagrađuje?
U članu 3 Pravilnika navodi se da studentima koji su uspješno okončali studij, uz ispunjenje ostalih uvjeta predviđenih ovim pravilnikom (koji su navedeni u članovima 4, 5 i 6), a vrednujući meritokratiju, promičući izvrsnost, s ciljem postizanja boljeg uspjeha na studiju, razvijanja interesiranja kod studenata za naučnoistraživački, umjetnički i stručni rad, te podsticanje kreativnog i kritičkog mišljenja studenata, kao i za doprinos afirmaciji Univerziteta, dodjeljuju se sljedeća priznanja: Zlatna značka UNSA, Srebrena značka UNSA i Povelja UNSA.
Prosječan čitalac bi očekivao da razlozi zbog kojih se dodjeljuju priznanja, a koji su pobrojani u članu 3, imaju svoju refleksiju u uvjetima pod kojima se ova priznanja dodjeljuju. Međutim, to nije slučaj.
U članovima 4, 5 i 6 su propisani uvjeti za dodjeljivanje ovih priznanja. Uslova su samo dva:
1) datum kojeg je okončan studij i
2) prosječna ocjena ostvarena tokom studija.
Također, u članu 7 se navodi da „u iznimnom slučaju priznanja iz prethodnog stava mogu dobiti i studenti kojima su mirovala prava i obaveze godinu dana u skladu sa opravdanim razlozima utvrđenim Statutom“. U suštini, Pravilnik nije odstupio od kriterija propisanih u onom koji je prethodno bio na snazi.
Šta ovakvi uslovi znače u praksi?
U praksi, uslovi imaju sljedeće značenje: ukoliko studenti žele da dobiju priznanje Univerziteta u Sarajevu, oni trebaju tokom svog studija da se izbore (!) za što veći broj ocjena 10. Kako će taj cilj postići (različiti alati su u praksi vidljivi: temeljem znanja, ali i moljenjem, plačem itd.), ostaje na izbor studentima. Dakle, Senat Univerziteta u Sarajevu poručuje studentima da ne trebaju učestvovati u projektima mobilnosti, studentskim takmičenjima, konferencijama, u radu studentskih asocijacija (kako onih na nivou fakulteta/akademija, tako i Studentskog parlamenta UNSA). Još jednom, tokom studija jedino je bitno da ostvarite što veći prosjek ocjena. Međutim, ostaje nejasno kako studenti koji tokom studija jedino za cilj imaju ostvarenje što većeg prosjeka ocjena doprinose afirmaciji UNSA, ili kako ovakvi uslovi za dodjeljivanje priznanja promovišu izvrsnost, razvijaju interes studenata za naučnoistraživački, umjetnički i stručni rad, i konačno kako podstiču kreativno i kritičko mišljenje studenata.
Ako bi student učestvovao u programu mobilnosti (npr. ERASMUS+, Mevlana, CEEPUS), njemu tada miruju prava i obaveze, a on biva diskvalifikovan kao kandidat za univerzitetsko priznanje. Istini za volju, Pravilnik naznačava da mu „iznimno“ priznanja mogu biti dodijeljena, ali ne govori koje su to iznimne situacije kada bi takvim studentima to priznanje moglo biti dodijeljeno. U 2019. godini, ukupno je 345 studenata učestvovalo u programima razmjene. Ako uzmemo u obzir da na Univerzitetu studira preko 25.000 studenata, procenat onih koji su učestvovali u mobilnosti je 0,01 %. Pravilnik može samo doprinijeti padu tog broja.
Javna rasprava o Nacrtu pravilnika
Autor ovog teksta učestvovao je u javnoj raspravi posvećenoj Nacrtu pravilnika koja je trajala od jula do septembra 2020. godine. Tragom komparativnih rješenja, predložio sam cijeli niz izmjena u Nacrtu kako bi se u istinu afirmisali ciljevi navedeni u članu 3 Pravilnika. Sugerisao sam da se dodjeljivanje priznanja uredi na način da student-kandidat za priznanje UNSA može osvojiti maksimalno 100 bodova, ali po različitim kriterijima kao što su npr.:
Prosjek ocjena – do 20 bodova,
Učešće u nacionalnim regionalnim i međunarodnim konferencijama – do 20 bodova,
Objavljen naučni, stručni i umjetnički rad – do 20 bodova,
Studentski aktivizam – članstvo u upravljačkim organima studentskih organizacija i Studentskog parlamenta Univerziteta u Sarajevu te u tijelima organizacionih jedinica i Univerziteta u Sarajevu kao predstavnik studenata – do 10 bodova,
Učešće u programima studentske mobilnosti – do 10 bodova,
Učešće u studentskim takmičenjima – do 20 bodova.
Studenti koji bi na osnovu ovakvih kriterija dobili priznanja bili bi istinske zlatne značke našeg Univerziteta.
Da li su prijedlozi bili razmatrani na sjednicama nadležnog univerzitetskog tijela, nije poznato. Ako jesu, ostaje nepoznanica zašto autoru prijedloga nije upućen odgovor u kojem je objašnjeno zašto njegovi prijedlozi nisu uvaženi. U svakom slučaju, takvo postupanje Univerziteta vodi k manjem interesu njegovih zaposlenika da učestvuju u javnim raspravama o drugim normativnim aktima UNSA. Autor ovih redova je ipak dobio komentar jednog od članova nadležnog univerzitetskog tijela da članovi ovog tijela nisu bili dovoljno hrabri da prihvate novi koncept koji se tiče uslova za dodjeljivanje studentskih priznanja.
Benefiti priznanja Univerziteta u Sarajevu u javnom životu Kantona Sarajevo
Priča o dodjeljivanju studentskih priznanja Univerziteta u Sarajevu je značajna jer studenti koji ih dobiju traže i uživaju određene povlastice u javnom životu. Posljednji primjer jeste Pravilnik sa kriterijima za prijem radnika u radni odnos u predškolskim ustanovama, osnovnim i srednjim školama kao javnim ustanovama čiji je osnivač Kanton Sarajevo. U njemu je propisano da kandidat za radno mjesto može dobiti čak do 10 bodova na osnovu kriterija „posebna priznanja Univerziteta u Sarajevu“. Pored toga, treba spomenuti da je Ministarstvo za obrazovanje, nauku i mlade Kantona Sarajevo godinama unatrag objavljivalo Javni poziv za sufinansiranje troškova III ciklusa studija na Univerzitetu u Sarajevu samo za dobitnike priznanja Zlatna značka Univerziteta u Sarajevu. Dakle, priznanja koja dodjeljuje Senat UNSA imaju itekakav značaj u javnom životu Kantona Sarajevo, te su od utjecaja na privatni i profesionalni život pojedinaca i imaju svoju refleksiju u djelovanju kantonalne javne vlasti. Još jedan nedavan primjer dolazi sa sjednice Skupštine KS. Dana 7. aprila 2021. godine, na 34. Sjednici Skupštine Kantona Sarajevo, usvojena je inicijativa zastupnika Harisa Zahiragića, te je donesen zaključak „da Vlada Kantona Sarajevo i Ministarstvo za nauku, visoko obrazovanje i mlade Kantona Sarajevo obezbijede sredstva i nalože Univerzitetu u Sarajevu i organizacionim jedinicama Univerziteta u Sarajevu da za asistente prime Zlatne značke, a koji ispunjavaju uslove i koji iskažu želju za tim“. S ciljem realizacije ove inicijative, Ministarstvo za nauku, visoko obrazovanje i mlade KS je izradilo upitnik kako bi prikupilo podatke o interesu dobitnika Zlatne značke koji bi prihvatili zaposlenje na UNSA „ako bi im se ukazala prilika“.
Treba napomenti da su uslovi za izbor u akademska zvanja isključivo zakonska kategorija (među kojima se ne nalazi onaj o dodijeljenim priznanjima UNSA). Dakle, slovom Inicijative: ako ste dobili Zlatnu značku (tj. tokom studija osvojili odgovarajući broj ocjena 10) i želite raditi na Univerzitetu, KS vam mora obezbijediti uslove (finansiranje) za taj posao. Možda nemate afiniteta prema naučno-istraživačkom radu, možda vam naučno istraživanje i pisanje ne ide od ruke, ali to uopće više nije bitno. Na kraju treba dodati da Pravilnik, paradoksalno, omogućava studentima koji su npr. na privatnom univerzitetu okončali I ciklus studija s visokim prosjekom ocjena, a II ciklus studija su završili na UNSA, da, također, dobiju univerzitetska studentska priznanja. Tragom Inicijative, ovakvi studenti bi potom mogli biti zaposleni kao asistenti na UNSA.
Urgentna potreba za izmjenama Pravilnika
Uslovi za dodjelu studentskih priznanja UNSA nisu u skladu s komparativnim rješenjima, ne doprinose afirmaciji i ugledu Univerziteta, KS, ni države BiH. Zbog toga, Senat mora urgentno izmijeniti Pravilnik i afirmisati uslove za dodjelu priznanja koji će na adekvatan način vrednovati sve aktivnosti studenata tokom studija, a ne samo jedne, i to ostvarenog prosjeka ocjena. Ovakvim Pravilnikom, UNSA svu moć ostavlja u rukama nastavnika jer od njih u konačnici uvijek ovisi ocjena (one često ne bude u skladu s (ne)postojećim studentskim trudom i radom), te daje prednost memorisanju i reprodukciji naučenog, poslušnosti autoritetu, borbi za ocjene, a ne kritičkom mišljenju, naučno-istraživačkom radu i kreativnosti studenata.
Harun Išerić, asistent na Pravnom fakultetu Univerziteta u Sarajevu
