Posljednjih godina u svijetu filma imamo zasićenost raznim oblicima sequela, prequela, remakeova i rebootova. I premda ih možemo smjestiti u raspon od jako loših do jako dobrih, neosporna je činjenica da su ovi potonji u manjini. Ideju za ovaj tekst sam dobio čitajući esej Slavoja Žižeka „Postoji li pravi recept za remake Hitchcockova filma?“ iz njegove knjige Pervertitov vodič kroz film. Ali za razliku od njega, koji kroz analizu ide drugim putevima, u nastavku ću preko već navedenih pojmova govoriti o tome da li trebamo još ovakvih filmova, odnosno da li je dobar novi/stari film moguć. Ovaj tekst nije niti osuda niti odbrana filmova koji prolaze kroz spomenute prerade, nego samo promišljanje o trendu koji je uzeo maha u filmskoj industriji.
Upotreba i značenje pojmova
Recikliranje, remodeliranje i reinterpretiranje starih narativa je, premda postupak već decenijama prisutan u svijetu kinematografije, često pod strogom kritičkom osudom i smatra se dokazom kreativne ispraznosti. Ali, ukoliko publika prihvata naslove ove vrste, bez obzira na to šta kritika imala reći o tome, produkcijske kuće će, ne pomišljajući na kvalitetu, nastaviti da proizvode sve više i više sličnih produkata. Tu opet, s druge strane, stoji još jedan faktor: s pričama koje su već od ranije poznate gledateljima rizik je daleko manji i jeftinije su za snimiti, odnosno jednostavnije i povoljnije ih je prodati (što je u suštini glavni cilj proizvođačima filmova) nego što je to slučaj kod filmova s novim i originalnim idejama (zbog čega imamo veliki broj uspješnih nastavaka poput novih Star Wars ili Star Trek dijelova).
Što se tiče remakeova i rebootova, stvari stoje malo drugačije. Dok je kod sequela i prequela uspjeh relativan, nekada skoro pa zagarantovan, kod ovih drugih to nije slučaj. Reboot je termin koji se sve više upotrebljava u svijetu filma (premda nije nov), te se može smatrati i malo ušminkanijim nazivom za remake. Zajednički konsenzus je da se pojam reboot odnosi na koncept franšize, a ne na jedan jedini film, što je slučaj s remakeom. Zbog njihove sličnosti se nerijetko dešava da se miješaju značenja ovih pojmova, prvenstveno jer u oba slučaja imamo izvjesno ponavljanje poznate narativne strukture. Međutim, osnovna distinkcija između njih je, najkraće rečeno, što remake nastaje kao reinterpretacija i rekreiranje jednog filma ostajući skoro pa u cjelosti unutar strukturalnih i narativnih okvira koje je postavio original; dok reboot kreće od nule, restartuje originalni narativ, odriče se nekih vrijednosti i elemenata, preoblikujući ga u nešto što će steći (barem bi tako trebalo) novu i/ili veću vrijednost od prethodnika, on briše historiju tog narativa i počinje ispočetka (najbolji primjer kako reboot funkcioniše jeste Batman, odnosno Nolanova The Dark Knight trilogija). Nolanova trilogija je pored toga i najsvjetliji primjer kako već ispričana priča može da dobije na kvaliteti i bude jako uspješna.
Vječno vraćanje istog
Do sada smo gledali live-action remake poznate Disneyeve bajke The Beauty nad The Beast, live-action remake japanskog animea i mange Ghost in the Shell, remake filma The Mummy s Tom Cruiseom, te cijeli niz nastavaka popularnih franšiza: Pirates of the Caribbean, Transformers, Fast and Furious, Kingsman, Alien, te dugo očekivani nastavak Blade Runner 2049.
Problem s kojim se suočavaju režiseri pri ponovnom snimanju nekog narativa jeste težnja za postizanjem istog efekta i značenja koji je imao original, a da pri tome zanemaruju društveni i vremenski kontekst vremena u kojem su nastali ili nastaju, zbog čega se i uživanje u tom ostvarenju radikalno smanjuje. Žižek ističe činjenicu da „premda je narativ isti, „supstancija“, stil koji stoji za (režiserevu) jedinstvenost nepovratno iščezava“. On uostalom govori o dva aspekta filma koji se u određenoj mjeri tiču njegovog uspjeha i uspjeha remakea/reboota: značenje i užitak. Značenje određenih pokreta, situacija, scena i slično je u suštini donekle i prevodivo, odnosno moguće je postizanje pojedinih značenja u filmu, ali užitak pri gledanju nekog filma i stvaranje odgovarajuće atmosfere je teško izvedivo, skoro pa nemoguće. Na osnovu toga, Žižek daje dva načina snimanja remakea: prvi bi bio snimanje gotovo identičnog filma gdje bi sve bilo isto (kadrovi, scene, dijalozi), ali takav bi pristup još više naglasio razliku, odnosno kreirao potpuno drugačiji film (on ovdje daje primjer remake filma Psycho iz ’98. godine Gusa van Santa); drugi način bi bio snimiti „u dobro sračunatom strateškom potezu jedan od alternativnih scenarija“.
Aktuelnost i nove vrijednosti
No, da li zaista imamo potrebu da stare filmove zaogrnemo novim ruhom? Odgovor je i da i ne, odnosno neke da, a neke ne. Pojedini filmovi svoj život započinju tek u kasnijim vremenima; drugi, pak, budu zaboravljeni, drugim riječima, oni ne nalaze svoju publiku u doba kada su i nastala; treći tip filmova je onaj koji vrijedi za sva vremena, s prefiksom klasik, ali i oni nerijetko postanu žrtvom ustaljenosti te njihova slava počne blijediti. Zahvaljujući ponovnom snimanju tih filmova, originali ponovo dobijaju na aktuelnosti, tj. stadij njihova života i djelovanja se nastavlja. Remakeovi i drugi oblici mogu biti uspješni ili totalni promašaj, ali kakvi god bili oni samo doprinose vrijednosti originala.
Dakle, dobar film je jako teško snimiti, dobar sequel/prequel/remake/reboot još teže – iz dva razloga: prvi, jer više od 50% naslova koji su prošli ili prolaze ili će proći kroz ovaj proces je bespotrebno; a drugi razlog su prevelika očekivanja koja se stavljaju pred režisera i ekipu. Do 2020. godine nas očekuje preko 100 već najavljenih ovakvih filmova i ko zna koliko njih će se pojaviti u međuvremenu. Lično, volim gledati ove filmove, ali u slučajevima gdje postoje razlozi da se oni snimaju; ostale s namjerom propuštam ili gledam tek toliko da vidim koliko je filmska umjetnost ozbiljan, zahtjevan i težak posao.
Naslovna fotografija:facebook.com/GuideToIdeologyFilm/