Saputnici su osobe koje zajedno putuju. U simboličkom značenju to mogu biti ljudi iste sudbine ili poziva. U političkom smislu, ovaj termin se prvi put koristi u SSSR i predstavlja ljude koji nisu zvanično članovi komunističke partije, ali joj se ne suprotstavljaju i podržavaju je. U istom značenju se koristi i u Sjedinjenim Američkim Državama, tokom Druge crvene panike, odnosno McCarthyjevog proganjanja pripadnika komunističke partije, njihovih simpatizera i onih za koje se sumnja da bi mogli biti. U seriji Fellow Travelers koriste se sva značenja pomenutog termina, uz još jedno. Saputnici su dva zaljubljena muškarca.
Piše: Fedor Marjanović
Hawk + Tim
Ljubavna priča Hawka Fullera (Matt Bomer) i Tima Laughlina, alias Skippya (Jonathan Bailey), razvija se od početka pedesetih do sredine osamdesetih godina XX vijeka. Najveći dio serije posvećen je periodu vlade senatora McCarthyja i Strahu od lavande (pet od osam epizoda), ali obuhvata i antiratne proteste s kraja šezdesetih godina, ubistvo gay aktiviste Harveya Milka i AIDS krizu osamdesetih. Istorija SAD-a ovdje ne čini samo dekor melodramatičnih zapleta i raspleta, ona istovremeno daje i društveni kontekst koji ima direktan uticaj na život likova, kao što se može smatrati i jednim od glavnih junaka. Zato se veći dio radnje pripovijeda kroz flešbekove, pri čemu se direktno suprotstavlja položaj gay ljudi s početka i kraja fabule.
U prvoj sceni gledalac ulazi u dom Hawka Fullera, zgodnog i harizmatičnog srednjovječnog Amerikanca, srećnog muža, oca i dede. Idilični prijem idealne američke porodice prekida Hawkov stari prijatelj Marcus (Jelani Alladin), svojevrsni glasnik iz drugog svijeta, koji odskače od bajkovite scenografije na osnovu dvije karakteristike: vidljivoj/rasnoj – on je crn, nevidljivoj/seksualnoj – on je gay. Marcus obavještava Hawka da njegov stari ljubavnik Tim umire od AIDS-a. Ova vijest postaje pukotina kroz koju provirujemo u pozadinu Hawkovog američkog sna, a istovremeno unosi prisustvo smrti koja kao zastrašujuća neminovnost obilježava narativ svih osam epizoda.
Hawk je po svojoj prirodi pragmatičan. Ratni veteran koji je doživio pakao Drugog svjetskog rata (što se vidi i na njegovim ožiljcima) kao i očev prezir, on prihvata svoju seksualnost kao društvenu anomaliju koju ne treba odati. Ne bježi od svojih poriva, ali vješto skriva tragove svojih veza. Seks je za njega samo fiziološka potreba. Inteligentan i ambiciozan, svoja poznanstva, pa čak i erotska, koristi da bi napredovao, a ukoliko okolnosti to zahtijevaju, bez oklijevanja žrtvuje ljude koji mu ne znače. Njegova politička uloga je da obavlja prljave poslove za liberale i kao takav jedna je od najvećih opasnosti McCarthyju.
Tim je idealista koji društvenim okolnostima teško prilagođava svoje etičke principe. Odgajan u katoličkoj porodici, u prvim scenama se pojavljuje kao osoba koja slijepo vjeruje u McCarthyjevu desničarsku ideju o crvenoj prijetnji. Ipak, dovoljno je otvoren da prihvati ljude različite rase i seksualnosti, na osnovu čega postepeno uviđa laži konzervativne ideologije. Svoju seksualnost doživljava kao grijeh, ali kada je u potpunosti prihvata ona postaje njegov poziv. Fatalistički poriv da se potpuno preda idealima u koje vjeruje dovode ga u poziciju McCarthyjevog službenika, vojnika, pastora i konačno aktiviste za gay prava.
Dok se Hawk prvenstveno vodi razumom, Tim se vodi srcem. Timov put je obilježen lutanjem i traženjem sebe samog. Hawk se ravnomjerno uspinje na društvenoj ljestvici, iako to ne znači da je manje izgubljen.
Kroz njihov odnos se ogleda varljiva dinamika seksa i moći. Iskusni Hawk se postavlja kao mentor naivnom Timu. On je taj koji određuje kada njihov odnos počinje, a kada prestaje, kada se mogu viđati i kako se mogu ponašati. Tim kao romantičniji unosi nered svojim povremenim ispadima, kada od partnera zahtijeva veću emotivnu angažovanost i iskrenost. Na određeni način obojica se međusobno koriste, ali i štete. Hawk u početku Tima postavlja kao McCarthyjevog službenika da bi dobio informacije o protivničkoj stranci. Nehotično, od koristoljublja kroz njega otkriva duboko potisnute emocije, što narušava njegovu sposobnost da posao i seks razdvaja od osjećanja. Timu je Hawk otvorio vrata do tada nepoznatog gay svijeta kojem pripada, ali u kojem ne zna kako se ponašati. Ipak, ljubav koju traži njegov ljubavnik nije sposoban da mu pruži jer se to kosi s njegovim ciljevima. S druge strane, dobro umreženi Hawk štiti Tima od svih potencijalnih opasnosti rada za državne institucije za vrijeme McCarthyja, dok je Tim Hawkov emotivni oslonac u trenucima kada osjećanja postaju prejaka za njegov hladnokrvni logički um. Njihova ljubav je iskrena i duboka, ali je neostvariva zbog perioda kada su gay osobama bila oduzimana prava na rad i normalan život, čak i ako je postojala sumnja u njihovu seksualnost.
Scene seksa, koje su medijski (a možda i marketinški) najnaglašenije, nisu senzacionalističko privlačenje publike, već u potpunosti prate emocionalni odnos Hawka i Tima. Kontrast njima su erotske scene između Hawka i njegovih drugih ljubavnika, s kojima ne postiže bliskost koju ima s Timom. Svoje ljubavnike odbacuje u krevetu kao i u životu. Uprkos eksplicitnosti, erotske scene Hawka i Tima nikada ne djeluju jeftino, jer su u funkciji razvoja likova i njihovog međusobnog odnosa. One odgovaraju na temu narativa koja je usko vezana za seks, odnosno za kritiku konzervativne ideologije, prema kojoj sve što iskače iz heteronormativnog uzusa predstavlja devijaciju koja se mora iskorijeniti ili skrivati. Prikazivanje seksa dvojice muškaraca simbolički ruši „četiri zida“ i poručuje da intimni odnos dviju osoba ne može biti razlog za javnu osudu.
Saputnici saputnika
Veliku ulogu u razvoju serije imaju i sporedni likovi. Iako su neki tek marginalno povezani s glavnom ljubavnom pričom, funkcionišu kao svojevrsno ogledalo ili alternativna verzija Hawkovog i Timovog odnosa. Veliki prostor je stoga pružen vezi Marcusa i drag kraljice Frankie (Noah J. Ricketts), koji se suočavaju s dvostrukom diskriminacijom, seksualnom i rasnom. Marcus poput Hawka skriva svoju seksualnost i u nekoliko scena poriče vezu s Frankiejem. Ovdje se razvija specifičan narativ crnog gay muškarca koji, suočen s rasnom mržnjom, čuva fasadu muškosti da bi preživio i izbjegao dodatnu osudu. Protivteža njegovom načinu preživljavanja je Frankie koji otvoreno ističe svoju seksualnost prilikom nastupa i u svakodnevnom životu. Svojim ponašanjem Marcus preuzima tipično muške rodne karakteristike, pa se čak i prilikom stabilizacije odnosa s Frankiejem nerado outuje, dok je Frankie potpuno feminiziran. Tako se dekonstruiše stereotipna povezanost muškosti i snage/hrabrosti. Marcus priznaje da je u njihovoj vezi Frankie uvijek bio hrabriji i jači. Uspijevajući da prebrode društvene stereotipe, prvenstveno u sebi, oni uspijevaju da stvore skladnu porodicu, što Hawku i Timu nikada ne polazi za rukom.
Jedan od važnijih likova ove priče jeste Lucy Smith (Allison Williams), kćerka senatora Wesleya Smitha, Hawkova supruga. Dok je njen lik prvobitno sveden na simpatičnu i obrazovanu kćerku liberalnog političara, kao karakter se razvija produbljivanjem odnosa s Hawkom. Ljubavni trougao Tim-Hawk-Lucy obilježen je sukobom između onoga što Hawk zaista želi i onoga što želi da bude u očima društva. Etičko opravdanje za preljubu pronalazi u tome što se ne dešava često i uvijek s drugim muškarcem, dok ona glumi da ništa ne primjećuje. Ipak, serija uspijeva da uspješno izbjegne zamku čestu u muškim queer narativima, gdje se žena pretvara u prepreku koju dva muškarca treba da pređu da bi ostvarili svoju vezu. U ovom slučaju Lucy se potpuno razvija kao lik. Ona počinje kao žena koja se društvenih normi pridržava čak i na sopstvenu štetu. Njen lik najviše dolazi do izražaja kroz rijetke trenutke direktnog ili indirektnog sukoba s Timom, u kojima gledaoci otkrivaju nesreću prevarene žene koja se miri s lažnim životom. Na kraju, kao „antagonistički“ lik u ljubavnom narativu dvojice gay muškaraca, ona prerasta u osobu koja se bori za sopstvenu samostalnost.
Između istine i laži
Svi likovi na ovaj ili onaj način su obilježeni normama društva u kojem žive, što se vidi i u likovima antagonista Josepha McCarthyja (Chris Bauer) i Roya Cohna (Will Brill), prikrivenih gay muškaraca na poziciji moći, koji iz ličnih ili političkih razloga pokreću čistku gay ljudi iz državnog kadra. Ponuđene uloge su sljedeće: možeš biti ili saučesnik ili žrtva istorije. Hawk, vođen makijavelističkim principima, odlučuje da bude saučesnik, ali na strani suprotnoj od McCarthyjeve. Tim, naprotiv, mireći se sa svojom seksualnošću, otvoreno ulazi u borbu za prava gay osoba da budu ono što jesu. Iako svoju borbu završava tragično, Tim odnosi pobjedu jer svoj život gradi na istini, dok Hawk svoj gradi na lažnoj slici savršenog američkog čovjeka.
Neminovno tragičan kraj (minor spoiler alert) završava Hawkovim priznavanjem svog seksualnog identiteta. U tom pogledu, na seriju bi se mogla primijeniti kritika koju je Žižek svojevremeno uputio Cameronovom Titaniku kao narativu u kojem osoba više klase (Hawk/Rose) dobija snagu žrtvovanjem osobe niže klase (Tim/Jack). Iako se u seriji ogleda ta vrsta narativa, ipak se mora vidjeti da ga ona usložnjava, pošto oba lika bez obzira na svoj klasni/društveni položaj koriste jedan drugog i razvijaju se naporedo. Bez Hawka Tim nikada ne bi prihvatio svoju seksualnost niti bi prozreo McCarthyjevu masku, te bi se vjerovatno razvio u autohomofobnog desničara i religioznog fanatika. Uz Hawkovu pomoć otkriva da njegova ljubav prema muškarcu ne remeti njegovu ljubav prema zemlji i prema Bogu.
Timova borba je u tome da do kraja bude vjeran samome sebi. Hawk je tu borbu izvojevao prekasno. Njegova nemogućnost da u potpunosti prihvati sebe jeste njegova tragična krivica, zbog čega će on i čovjek kojeg je čitavog života volio moći da budu samo saputnici.
